Erbaluce, autochtone witte druif uit Piemonte

Erbaluce, autochtone witte druif uit Piemonte maar wie kent het niet?

Juist, de meeste mensen hebben er nog nooit van gehoord, ook veel professionals niet. Reden te meer om wat extra aandacht te besteden aan deze autochtone druif uit Caluso, een klein wijngebied ten noordwesten van Piemonte aan de grens van Valle d’Aosta.

Wie Piemonte zegt, denkt in de eerste plaats aan Nebbiolo, Barbera en Moscato, in de tweede plaats aan Dolcetto, Arneis en misschien zelfs aan de Cortese of de Favorita, maar zelden zal iemand de Nascetta, Timorasso of Erbaluce noemen. Dat is jammer, want zij hebben zoveel meer te bieden dan wordt aangenomen.

Ivrea is een relatief kleine stad in de regio Piemonte bij Turijn en de officieuze hoofdstad van het heuvelachtige gebied Canavese. Dwars door de stad loopt de rivier de Dora Baltea, bekend vanwege het raftingcircuit. Ten oosten van de stad ligt La Serre, een 25 km lange morene wal die de samenstelling van de bodem en het klimaat van de streek en haar wijngaarden bepaalt.

Geschiedenis

Ivrea was al in de 9e eeuw een belangrijke plaats vanwege de strategische ligging langs de weg over de Alpen tussen Frankrijk en Italië. Het dankt zijn naam aan het Huis van Ivrea, een uit Frankrijk afkomstige dynastie. In de moderne geschiedenis is Ivrea beter bekend als de thuisbasis van het Olivetti-concern. Dankzij Olivetti groeide en bloeide Ivrea gedurende enkele decennia, maar het bereikte ook een dieptepunt na de ondergang van het bedrijf. De aanwezigheid van Olivetti blijft hier hangen, soms positief, soms niet.

Tot de laatste prestaties, die aan Olivetti kunnen worden toegeschreven, behoren de restauratie van de San Bernardino kerk in Ivrea en het behoud van de wijnen uit de wijk Carema. Aangezien het bedrijf vrijwel alle werknemers uit de omgeving naar Ivrea haalde, dreigde de wijnbouw in Carema uit te sterven. Als tegenprestatie zorgde Olivetti voor herstel en onderhoud van de wijngaarden en revitaliseerde de samenwerking en zorgde ervoor dat de DOC Carema kon voortbestaan.

Gletsjers vormden niet alleen het meer van Viverone, maar ook prachtige, indigne terroirs met klei, kiezels en leisteen, rijk aan fosfor, magnesium en kalium. In combinatie met de gematigde temperaturen in de vallei (gemiddeld ongeveer 13°C en zelfs in augustus nauwelijks hoger dan 25°C) is dit ideaal voor witte wijnen, met name voor de Erbaluce. De druif leent zijn naam aan drie soorten wijn: Erbaluce di Caluso, Caluso Passito (inclusief Riserva) en Erbaluce di Caluso Spumante. Dit ras geeft meteen de veelzijdigheid van deze druif aan, de toevoeging Caluso verwijst naar de locatie van de allerbeste wijngaarden.

De geschiedenis van de Erbaluce druif gaat minstens terug tot 1606, in dat jaar wordt hij genoemd in een boek van de juwelier Giovan Battista Croce, ten tijde van Carlo Emanuele I. Zijn naam is gebaseerd op de lichtroze (tot zelfs amberkleurige) kleur die hij aan het eind van het seizoen vertoont.

Eigenschappen van de Erbaluce druif

• 

• 

• 

Typisch voor de Erbaluce is zijn frisse karakter, deels gebaseerd op een levendige, natuurlijke zuurgraad. Zijn veelzijdigheid komt volledig tot uiting in een brede reeks wijnen, zowel mousserend als droog en stil en zoet. Duidelijk een druif met veel voordelen, want:

– Zowel druif als wijn zijn autochtoon.

– Zowel de druif als de wijn zijn uniek in Italië

– Zowel de druif als de wijn worden uitsluitend in dit gebied gemaakt.

– De kwaliteit is gemiddeld goed tot zeer goed.

– De wijnen zijn goed verteerbaar en makkelijk inzetbaar in de gastronomie.

– De wijnen verouderen goed

– De wijnen zijn over het algemeen zeer betaalbaar

Ongeveer 20% van alle Erbaluce wordt gebruikt voor mousserende wijnen, allemaal gemaakt op de klassieke manier.  De kern wordt echter gebruikt voor droge, stille witte wijnen, aangename, verkwikkende begeleiders van talrijke lichtere maar ook meer uitgesproken gerechten. Zoete Erbaluce is een zogenaamde Passito, dus gemaakt van gedroogde druiven, zeer fijne wijnen om rijke gangen te begeleiden, niet alleen desserts. En dat de regionale keuken zo goed past bij de verschillende Erbaluces, is natuurlijk geen toeval.

Azienda Agricola Orsolani

Een van de topproducenten in deze regio is ongetwijfeld Orsolani. Tijdens een bezoek leerde ik de zeer enthousiaste wijnbouwer Gian Luigi Orsolani kennen, huidig eigenaar van het familiebedrijf.

Hoewel hun geschiedenis teruggaat tot 1894, is Orsolani niet een van de oudste wijnfamilies, maar wel een die onbetwistbaar is. De oprichters waren Orsolani Giovanni en zijn vrouw Domenica, die terugkeerden uit Amerika om de herberg “Locanda Aurora” te beginnen. Domenica werkte in de keuken en Giovanni zorgde voor de wijngaarden en de wijnen. Aanvankelijk werd de wijn alleen in hun eigen herberg verkocht, maar al snel groeide de vraag en moest de productie worden uitgebreid. Langzaam maar zeker werd het maken van kwaliteitswijnen hun core business.

Natuurlijk maakte Orsolani de traditionele zoete Erbaluce, maar in 1968 introduceerden ze een mousserende versie, de eerste in de regio. In 1985 werd deze gevolgd door de ‘La Rustia’, zijn antwoord op de vraag naar droge witte Erbaluce van topkwaliteit. In de loop der jaren voerde Gian Luigi vele experimenten uit om zijn wijnen te verbeteren en natuurlijk maakt het gebruik van barriques daar deel van uit. Momenteel beheert hij de invloed van zuurstof tijdens de vinificatie en de rijping. Zijn principes zijn duidelijk: oxidatie is slecht, beluchting is goed.

• 

• 

• 

• 

• 

• 

Orsolani is enthousiast, gemotiveerd en overtuigd van het nut en de noodzaak om authentieke wijnen te maken. “Wijnmaken mag nooit een industrie zijn”: zegt hij. “Wijn is cultuur en industriële wijnen zijn een belediging. Ons doel is de erfenis van onze rijke geschiedenis uit te breiden en waar mogelijk te verbeteren. Internationale druiven als Cabernet en Chardonnay hebben we niet nodig en moeten we ook niet gebruiken. Zij zijn niet de reden van ons bestaan. Wij en onze wijnen hebben een eigen identiteit en zijn niet te vergelijken. Wij hebben hooguit een vergelijkbare positie als andere originele wijnen zoals Gavi, maar met onze eigen unieke kenmerken. De stijl en het karakter van onze wijnen is nog steeds hetzelfde, maar we zien een verandering in de waardering. Vijf jaar geleden kende niemand onze wijnen en nu krijgen ze ineens Tre Bicchieri in de Gambero Rosso gids. Voor ons een bevestiging dat geduld en kwaliteit worden beloond, ook al moet je ‘even’ wachten op erkenning.

De toekenning van de DOCG-status voor onze Erbaluce is een nieuw hoogtepunt in onze geschiedenis en benadrukt dat we op de goede weg zijn. Dit geldt ook voor onze koestering van oude waarden. Het behoud van de pergola’s en “Alteno Canavesano” bijvoorbeeld. Deze arosing is geen toeval, maar heeft een specifieke reden en een duidelijk effect. Ze zijn minder gevoelig voor nachtvorst en de trossen worden beschermd tegen overvloedig zonlicht. Wij zijn niet tegen Guyot, maar wij willen wel eerst begrijpen waarom deze moderne methoden ineens overal moeten worden toegepast in plaats van onze eigen tradities. We weten niet eens genoeg van de pergola en verdere studie lijkt ons een logische stap en beter dan zomaar op Guyot af te gaan”.

Wie de wijnen van Orsolani proeft, weet dat dit niet zomaar iets is wat Gian Luigi zegt. Het bewijs dat hij gelijk heeft, zit in de wijnen die hij maakt.

Bron: Fred Nijhuis en eigen research